TI ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ;

Προσπαθήστε να εντοπίσετε τους παράγοντες στα σχολεία που καταστρέφουν την Αυτό-εκτίμηση, την Πρωτοβουλία, την Δημιουργικότητα.

• Κανονισμοί πειθαρχίας
• Ο τρόπος που μιλάμε στα παιδιά
• Τα μηνύματα που τους περνάμε
• Η διόρθωση των εργασιών
• Η κριτική αντί για βοήθεια
• Γκριμάτσες και εκφράσεις προσώπου απέναντι σε ερωτήσεις ή συμπεριφορές των παιδιών μέσα στην τάξη
• Οι αντιδράσεις μας σε λάθος απαντήσεις των παιδιών

• «Ευχαριστώ για την προσπάθεια» ή «Καλό, δεν ήταν όμως η σωστή απάντηση»

Αντί

• «Δεν είναι σωστό» ή «Δεν είσαι διαβασμένος σήμερα»

• Η αναγνώριση και η ενασχόληση με τους καλούς μαθητές
• Η Βράβευση μόνο των καλών μαθητών

• Με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνουμε και επιβεβαιώνουμε την καλή προσπάθεια του 10-15% των παιδιών και στο υπόλοιπο 85% λέμε «Δεν είσαι αρκετός/ Δεν είσαι εντάξει».
• Οι περισσότεροι αρχηγοί στην κοινωνία προέρχονται από το επόμενο 20% των μαθητών, διότι τα παιδιά αυτά έχουν άλλες ικανότητες, όπως πώς να συνεργάζομαι με άλλους. Τα παιδιά στην κορυφή συχνά δεν ξέρουν πώς να συνεργάζονται

Χρειάζεται να προσφέρουμε τουλάχιστον 3 διαφορετικούς τρόπους Αναγνώρισης σε καθημερινή βάση

• Για την συμπεριφορά τους
• Για τις αθλητικές τους επιδόσεις
• Για το πόσο μας βοηθούν
• Για ένα ρίσκο που πήραν
• Για κάτι που μας έδειξαν

Βασική ανακάλυψη είναι ότι το 90% από τα κίνητρα των παιδιών σχετίζονται με το να νιώθουν Σημαντικά, είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο.

• Θα γίνουν οι κλόουν της τάξης
• Θα δυσκολέψουν τον δάσκαλο
• Θα γίνουν αρχηγοί αντιδράσεων μέσα στην τάξη

Βρείτε θετικούς τρόπους να κάνετε το παιδί να νιώθει σημαντικό!!

Το να νιώθει το παιδί Σημαντικό οδηγεί στην Αίσθηση Δύναμης που είναι δεμένη με την Αυτοεκτίμηση και την Αίσθηση ότι Ανήκει κάπου.

(Reasoner)

Δώστε επιλογές στα παιδιά και μετά ενθαρρύνετε τα και στηρίξτε τα σε αυτό που θα επιλέξουν. Βοηθήστε τα να αναγνωρίσουν τα εμπόδια που τους παρουσιάζονται στην πορεία και συζητήστε πώς μπορείτε να τα βοηθήσετε να πετύχουν τον σκοπό τους ή πώς να τα βοηθήσετε να αποκτήσουν κάποιες πρόσθετες ικανότητες που μπορεί να χρειάζονται. Βοηθήστε τα παιδιά να λύσουν τα προβλήματα που εμφανίζονται μόνα τους αντί να τους τα λύσετε εσείς. Διδάξτε τους τις ικανότητες που χρειάζονται. Μετά, βοηθήστε τα να μαζέψουν πληροφορίες που δείχνουν την πρόοδο τους, αυτό τα ενθαρρύνει και τους αρέσει. Τα παιδιά χρειάζονται υποστήριξη κατά την διάρκεια της προσπάθειας τους για να ολοκληρώσουν τον στόχο τους. Στο τέλος γιορτάστε την επιτυχία τους γιατί αυτό θα τους δώσει το κίνητρο να συνεχίσουν να επιδιώκουν τους επόμενους στόχους τους και αυτό ονομάζεται το «ΕΛΙΞΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ».

Γίνεσαι πιο ασφαλής, αλλάζεις την ταυτότητα σου, τώρα βλέπεις στον εαυτό σου περισσότερα προσόντα που δεν είχες πριν. Ενδυναμώνεται το αίσθημα του ανήκειν διότι δένεσαι και υποστηρίζεσαι από τους άλλους και μετά είσαι διατεθειμένος να προχωρήσεις στο επόμενο βήμα, να βελτιωθείς περισσότερο. Ξεκινάς να αποδέχεσαι μεγαλύτερες προκλήσεις και επιτυγχάνεις καλύτερα χρησιμοποιώντας τους πόρους που έχεις για να επιτύχεις. Σήμερα λέγεται ότι οι μαθητές μας μπαίνουν σε έναν κόσμο που αλλάζει 4 φορές γρηγορότερα από όσο είναι προετοιμασμένοι από τα σχολεία. Αισθανόμαστε καλύτερα με τον εαυτό μας, όταν η ζωή μας είναι επικεντρωμένη, έχει έναν σκοπό, όταν αισθανόμαστε ικανοί να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις. Και μπορούμε να κάνουμε θαύματα στους άλλους όταν έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Τότε μπορούμε να δουλεύουμε σε ομάδες, να δημιουργούμε έχοντας τον έλεγχο της ζωής μας , και όχι ως θύματα, με υπεύθυνη στάση, όπου η προσωπική δέσμευση είναι διαδικασία μάθησης μιας ζωής, μέσω της οποίας επιτυγχάνουμε την πραγματική πληρότητα. Τα παιδιά αποκτούν κίνητρα μέσα από τα οράματα, τους σκοπούς και την ελπίδα.

«Δεν μπορείς να διδάξεις τίποτα σε κάποιον, μπορείς μόνο να τον βοηθήσεις να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσα του»

(Γαλιλαίος)

 

Τρόποι ενίσχυσης της Αυτοεκτίμησης

Σύνδεση με τα παιδιά και συνεργασία Θετικά σχόλια και επιβράβευση

• Μια έρευνα έδειξε ότι στις ΗΠΑ οι μαθητές αντιμετωπίζουν 60 ημέρες τον χρόνο επίπληξης, γκρίνιας και τιμωρίας. Στην διάρκεια των 12 χρόνων αυτό σημαίνει ότι υποβάλλεται σε 15.000 αρνητικά σχόλια, 3 φορές παραπάνω από τα θετικά που λαμβάνει. Τα παιδιά περνούν γύρω στις 1.000 ώρες το χρόνο στο σχολείο για 12-13 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι η επιρροή των δασκάλων είναι πολύ μεγάλη.

Μοναδικότητα (δίχρωμα παπούτσια)

Τα παιδιά είναι μοναδικά. Το καθένα έχει τα δικά του ξεχωριστά χαρίσματα και ικανότητες και χρειάζεται να τα διδάξουμε να μην φοβούνται την διαφορετικότητα τους. Χρειάζεται να τιμάμε αυτήν τη διαφορετικότητα και να την γιορτάζουμε καθημερινά επιδεικνύοντας και εμείς οι ίδιοι την δικιά μας διαφορετικότητα.

Ας φανταστούμε ότι όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο έχουν πάνω τους ένα αόρατο καρτελάκι, όπως τα ρούχα. Αυτό το καρτελάκι θα έλεγε «Αγαπητέ αναγνώστη, αυτός ο άνθρωπος δημιουργήθηκε με υλικά άριστης ποιότητας. Όλα τα σημάδια, ρυτίδες, μικρές τροποποιήσεις, το διαφορετικό μέγεθος ή χρώμα, οι μη αναμενόμενες συμπεριφορές, δεν θα πρέπει για κανένα λόγο να εκλαμβάνονται σαν ελαττώματα αλλά σαν μοναδικές ιδιότητες αυτού του ανθρώπου. Για καλύτερα αποτελέσματα παρακαλώ μάθετε πώς να φροντίζετε και πώς να χτίζετε την αυτοεκτίμηση αυτού του μοναδικού ανθρώπου»

Επιβεβαίωση και αναγνώριση με Καλό και θετικό λόγο σε κάθε αφορμή για οποιονδήποτε λόγο. Ας έχουμε ένα αντικείμενο που να συμβολίζει τις ικανότητες, τα χαρίσματα, τις δυνάμεις μας, τις αξίες μας, για να μας θυμίζει να τιμούμε τον εαυτό μας καθημερινά και να μας οδηγεί στο να χρησιμοποιούμε τον θετικό λόγο στους άλλους (μπολ με μάρκες).

Να παίρνεις ρίσκα. Όσο πιο καλά νιώθεις με τον εαυτό σου τόσο πιο ασφαλής νιώθεις να πάρεις ρίσκα ή αλλιώς να κυνηγήσεις τις φιλοδοξίες σου. Η ζωή είναι γεμάτη αλλαγές. Η υψηλότερη αυτοεκτίμηση μπορεί να μάθει στα παιδιά να τις υποδέχονται με φυσικό τρόπο και να βρίσκουν αποτελεσματικούς τρόπους διαχείρισης τους. Έχουμε μάθει να βάζουμε περιορισμούς στον εαυτό μας και αυτό φέρνει «το τέλος του κόσμου» κάθε φορά που συμβαίνει κάτι αναπάντεχο. Δοκιμάστε καινούρια πράγματα που δεν κάνατε πριν, χωρίς να βάζετε όρια, και κάντε το με περηφάνια και χαρά.

Ο Μάικλ Τζόρνταν είχε απορριφθεί από την ομάδα μπάσκετ του Γυμνασίου.

Ο Γουόλτ Ντίσνευ απολύθηκε από μια εφημερίδα γιατί δεν ήταν δημιουργικός.

Ο Μπετόβεν είπε κάποτε «δεν έχω καμιά ελπίδα σαν συνθέτης».

Ο Τόμας Έντισον είχε ακούσει από τον δάσκαλο του ότι ήταν πολύ χαζός για να μάθει οτιδήποτε.

Όλοι οι παραπάνω είναι παραδείγματα ανθρώπων που ρισκάρισαν για αυτό που πίστευαν .

(KAISER)

Θετικά όρια και Αυτοεκτίμηση

Είναι πολύ εύκολο να τιμάμε ένα παιδί όταν κοιμάται ή φέρεται σωστά, αλλά τι κάνουμε όταν δεν υπακούει, όταν δεν κάνει τα μαθήματα του, όταν δεν καθαρίζουν το δωμάτιο τους ή αργούν να γυρίσουν σπίτι; Έχει μεγάλη σημασία να καταλάβουμε ότι στη δημιουργία αυτοεκτίμησης σημαντικό ρόλο παίζει το περιβάλλον μέσα στο οποίο συναλλάσσεται το παιδί και η συναισθηματική ασφάλεια που παρέχει αυτό το περιβάλλον.

Το αρχικό βήμα της αυτοεκτίμησης είναι η συναισθηματική ασφάλεια του παιδιού. Ο Maslow τοποθετεί την ασφάλεια στην βάση της πυραμίδας των αναγκών μας. Σαν δάσκαλοι και γονείς θέλουμε τα παιδιά να φτάσουν στο υψηλότερο σημείο των δυνατοτήτων τους, όμως ξεχνάμε ότι στην ιεραρχία των αναγκών μας αμέσως μετά την ανάγκη για τροφή και ένδυση βρίσκεται η ασφάλεια. Τι κάνουν τα παιδιά για να δημιουργήσουν συναισθηματική ασφάλεια; Λένε ψέματα. Και ενώ οι γονείς λένε στα παιδιά τους «Θέλω να σκέφτεσαι μόνος σου και να μπορείς να πεις όχι» εάν τους πει κάποιος «κάπνισε», τα παιδιά δεν νιώθουν ασφαλή όταν σας λένε “όχι” για αυτό προσποιούνται, χειρίζονται τις καταστάσεις, απομονώνονται και συμβιβάζονται. Σκέφτονται «Καλύτερα για σένα να μην αρνηθείς, είσαι ασφαλής όταν δέχεσαι». Για αυτό βλέπουμε παιδιά να καπνίζουν, να μπλέκουν με ναρκωτικά ή να γίνονται σεξουαλικώς ενεργά ενώ δεν είναι ακόμα έτοιμα. Σκέφτονται «εάν κάνω ότι μου ζητάς θα με αγαπάς περισσότερο, εάν καπνίσω θα είσαι φίλος μου… και δεν θα μ’αφήσεις». Επίσης εάν βρίσκεσαι κάτω από την επήρεια ουσιών δεν πληγώνεσαι, εάν δεν ενδιαφέρεσαι δεν πληγώνεσαι, εάν αδιαφορείς δεν πληγώνεσαι. Τι άλλο κάνουν τα παιδιά; Μπλέκουν σε συμμορίες. Οι συμμορίες, ένα πολύ έντονο φαινόμενο σε πολλές κοινωνίες, καλύπτουν την ανάγκη των παιδιών να ανήκουν κάπου, να έχουν ταυτότητα, έλεγχο, δύναμη, ασφάλεια, ελευθερία, δομή και συνοχή. Εάν καλύπτουμε αυτές τις ανάγκες των παιδιών στο σπίτι και στο σχολείο ίσως όλες αυτές οι επιλογές να μην είναι και τόσο ελκυστικές.

Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά χρειάζονται δομή για να αισθάνονται ασφαλή όμως αυτό δεν χρειάζεται να προέρχεται από κανόνες και τιμωρίες. Σε πολλά σχολεία μάλιστα αποκαλούν τις τιμωρίες συνέπειες έτσι ώστε οι δάσκαλοι να μην αισθάνονται τόσο άσχημα για αυτό που κάνουν στο παιδί. Αλλά αυτό είναι πολύ τιμωρητικό. Έχουμε όλοι ακούσει πολύ συχνά δασκάλους να λένε «Εάν κάνεις αυτό, εμείς θα σου κάνουμε εκείνο, και εάν το κάνεις δεύτερη, τρίτη, εικοστή φορά τότε κάτι δεν πάει καλά».

Ποια είναι η εναλλακτική εκδοχή που βλέπουμε σε αυτό το σύστημα κανόνων; Τάξεις χωρίς δομή, με πλήρη αναρχία στις οποίες δάσκαλοι εν ονόματι της «αυτοεκτίμησης» αφήνουν τα παιδιά να κάνουν ότι θέλουν, χωρίς περιορισμούς και κανόνες. Αυτό πάλι δεν είναι ένα περιβάλλον στο οποίο ένα παιδί θα αισθάνεται ασφάλεια. Μπορεί να διασκεδάζει αλλά δεν έχει την δομή που χρειάζεται. Αυτά τα περιστατικά δίνουν λάθος εικόνα για την αυτοεκτίμηση και κάνουν πολλούς ανθρώπους να νομίζουν ότι αυτοεκτίμηση σημαίνει να αφήνεις τα παιδιά να κάνουν ότι θέλουν. Στην πραγματικότητα παιδιά χωρίς περιορισμούς δυσκολεύονται να χτίσουν αυτό-εκτίμηση. Η σωστή εναλλακτική είναι τα «όρια».

Οι άνθρωποι πολύ συχνά παρανοούν την έννοια «όρια». Τα όρια δεν είναι συνώνυμα της απειλής «Κάνε αυτό αλλιώς θα σε τιμωρήσω». Υπάρχουν 5 χαρακτηριστικά για τα καλά όρια.

• Τα καλά όρια είναι ξεκάθαρα και σαφή. Αυτό σημαίνει ότι και εσείς και το παιδί καταλαβαίνεται το περιεχόμενο τους και έτσι είστε και οι δύο κερδισμένοι.
• Τα καλά όρια λαμβάνουν υπόψιν τους τις ανάγκες και των δύο πλευρών. Οι κανόνες συνήθως υπολογίζουν μόνο τι θέλω «εγώ». Πολλές φορές οι άνθρωποι

νομίζουν ότι σε μια διαμάχη ο ένας από τους δύο θα πάρει αυτό που θέλει και ο άλλος θα χάσει. Αυτό δεν αληθεύει. Όταν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε πως μπορούμε και οι δύο να είμαστε κερδισμένοι και να έχουμε αυτό που θέλουμε, τότε θα γλιτώσουμε από πολλές διαμάχες στις σχέσεις μας.

• Ένα καλό όριο είναι θετικό. Εκφράζεται σαν υπόσχεση και όχι σαν απειλή. Αντί για «Αν δεν κάνεις αυτό που σου λέω, τότε δεν θα σου δώσω αυτό που θέλεις», «Αν είσαι εντάξει σε αυτό που σου ζητάω, τότε μπορείς και αύριο να έχεις αυτό το οποίο θέλεις».
• Τα καλά όρια έχουν σαν σκοπό να προβλέψουν. Τα όρια μπαίνουν πριν το παιδί κάνει αταξίες ή πριν χειροτερέψει μια κατάσταση. Τα θέτουμε προβλέποντας μια κατάσταση και όχι για να αντιδράσουμε σε ένα αρνητικό συμβάν. Με τα όρια λέμε «τι κάνουμε για να μην χρειάζονται τα παιδιά τα ναρκωτικά ή τις άσχημες παρέες ».
• Τα καλά όρια χρειάζονται συνέπεια και πρέπει να τα τηρούμε ότι έχει ειπωθεί. Αυτό το χαρακτηριστικό των ορίων είναι ίσως το πιο δύσκολο. Όταν λέμε σε ένα παιδί «Μπορείς να παίξεις με τον πηλό όσο μένεις εδώ» και το παιδί πάει σε άλλο χώρο ή σηκωθεί και φύγει συνήθως τότε του φωνάζουμε. Πως προστατεύουμε την αυτοεκτίμηση του παιδιού με αυτή τη συμπεριφορά; Η τήρηση των ορίων μας επιτρέπει να μη εκνευριστούμε και να μην φωνάξουμε στο παιδί. Θα παίρναμε τον πηλό και θα λέγαμε στο παιδί «Θα δοκιμάσουμε ξανά αύριο». Αυτή η αντιμετώπιση έχει πολύ μεγάλη διαφορά από το «είσαι τόσο ανεύθυνος και δεν με ακούς ποτέ κ.τ.λ.». Ούτε φωνάζουμε ούτε ντροπιάζουμε το παιδί.

Μπορούμε να σκεφτούμε τα όρια σαν τα ωράρια των καταστημάτων. Όλοι ξέρουμε ότι ανοίγουν και κλείνουν κάποια συγκεκριμένη ώρα. Είναι ξεκάθαρο σε όλους μας και έτσι βγαίνουμε και οι δύο κερδισμένοι. Αν πούμε ότι ανοίγουν 9:00 το πρωί, εμείς έχουμε 12 ώρες να πάμε να ψωνίσουμε και εκείνοι έχουν 12 ώρες να καθαρίσουν, να βάλουν τα πράγματα στα ράφια. Είναι θετικό και για τους δύο. Εάν πάω στην ώρα μου θα ψωνίσω. Εάν τηλεφωνήσω στο κατάστημα να ρωτήσω τι ώρα κλείνουν περιμένω να μου πουν την ώρα και όχι «Φρόντισε να είσαι εδώ μέχρι τις 9:00 αλλιώς δεν θα ψωνίσεις». Γίνεται προκαταβολικά. Μπορώ να πάρω τηλέφωνο να ρωτήσω, μπορώ να το διαβάσω στις εφημερίδες ή στο internet. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να πάρω τις πληροφορίες.

Επιπλέον, ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει συνέπεια. Διότι αν πάμε κάποια άλλη ώρα μετά τις 9:00 θα το βρούμε κλειστό. Τι γίνεται αν έχουμε κάποια καλή δικαιολογία; Πάλι κλειστό θα είναι. Έχουν κλείσει για να μας τιμωρήσουν που αργήσαμε; Όχι, απλώς έκλεισαν. Δοκιμάζουμε πάλι αύριο. Μέσα από αυτό το παράδειγμα καταλαβαίνουμε ότι τα όρια είναι πολύ διαφορετικά από τους κανόνες και τις τιμωρίες.

Μία ακόμη διάσταση των ορίων, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι πόσο ξεκάθαρο είναι στα παιδιά μας αυτό που τους ζητάμε. Για παράδειγμα, όταν ζητάμε σε ένα παιδί να καθαρίσει το δωμάτιο του, έχουμε κάποια συγκεκριμένη εικόνα στο μυαλό μας για το πώς θέλουμε να είναι το δωμάτιο; Και αν ναι, έχει το παιδί την ίδια εικόνα με εμάς; Η άποψη του για ένα καθαρό δωμάτιο είναι συνήθως πολύ διαφορετική από την δική μας.

Χρειάζεται να καθορίζουμε τι εννοούμε όταν ζητάμε κάτι από το παιδί. Τι εννοούμε όταν λέμε να βελτιώσουν τους βαθμούς τους, να καθαρίσουν το δωμάτιο, να γυρίσουν μια λογική ώρα ή να συμπεριφέρονται σωστά.

Μία μητέρα έκανε μια λίστα με 20 πράγματα που εννοούσε όταν έλεγε «καθάρισε το δωμάτιο σου». Μικρά πράγματα, που μπορούν να κάνουν τα μικρά παιδιά. Όταν την είδε το αγοράκι άρχισε να κλαίει. «Είναι πάρα πολλά» είπε. Τότε η μητέρα του είπε «έχεις δίκιο» και συμφώνησε μαζί του. Οι περισσότερες μητέρες φωνάζουμε και κάνουμε διάφορες επικρίσεις για το παιδί. Τους λέμε ότι δεν εκτιμούν την δουλειά μας. Εκείνη του είπε ότι 20 είναι όντως πολλά και μετά του είπε κάτι με το οποίο θα έβγαιναν και οι δύο κερδισμένοι. «Κάνε οποιαδήποτε 18 πράγματα θέλεις από την λίστα και θα κάνω εγώ τα άλλα 2 μέχρι την Τετάρτη το απόγευμα».

Ξεκάθαρο σημαίνει ότι εξηγούμε τι ακριβώς θέλουμε. Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να γνωρίζουν τα απλά και αυτά που είναι αυτονόητα σε εμάς, και πιθανόν να τα γνωρίζουν, όμως όταν λέμε στα παιδιά ακριβώς τι θέλουμε τότε βελτιώνουμε τις πιθανότητες να συνεργαστούν μαζί μας και να μας δώσουν αυτό που θέλουμε. Βγαίνοντας και οι δύο κερδισμένοι εξυπηρετείται και η ανάγκη των παιδιών για δύναμη. Αν δουλεύετε με παιδιά 2 χρονών ή έχετε παιδιά σε αυτή την ηλικία, θα ξέρετε πολύ καλά ότι σε αυτή την ηλικία τα παιδιά αισθάνονται την ανάγκη να ελέγχουν την ζωή τους. Στην Αμερική υπάρχει μια έκφραση για αυτή την ηλικία, «απαίσια δίχρονα». Δεν είναι απαίσια αλλά καταπληκτικά, γιατί μπορούν να μας μάθουν πολλά για τα όρια που θα μας είναι χρήσιμα σε όλα τους τα στάδια. Σε αυτή την ηλικία δεν λέμε «Θέλεις να κάνεις μπάνιο;» γιατί το «όχι» φαίνεται η πιθανότερη επιλογή. Συνήθως λέμε «είναι ώρα για μπάνιο, διάλεξε δύο παιχνίδια για να πάρεις μαζί σου στην μπανιέρα και εγώ θα διαλέξω τα ρούχα σου». Αυτό, για ένα δίχρονο, είναι πολύ σημαντικό.

Υπάρχουν δύο τρόποι για να εξυπηρετηθεί η δύναμη που χρειάζονται. Ο ένας είναι να δίνουμε επιλογές και ο άλλος να διαπραγματευόμαστε.

Επιλογές

Το να δίνουμε επιλογές σημαίνει να δίνουμε επιλογές μεταξύ πραγμάτων που συμφωνούμε. Με το να ταραζόμαστε όταν το παιδί διαλέγει την επιλογή την οποία προτιμάμε λιγότερο είναι σαν να λέμε στο παιδί «Διάβασε το μυαλό μου, διάλεξε αυτό που θέλω εγώ και τότε θα σου δώσω αγάπη και ασφάλεια με όρους». Εάν το παιδί προτείνει μια άλλη επιλογή σε σχέση με αυτές που του δίνεται και αυτή είναι σύμφωνη με εσάς τότε πείτε «Ναι, είναι και αυτή μια επιλογή, το ξέχασα. Τι σπουδαία ιδέα». Προσπαθούμε με αυτούς τους τρόπους να μειώσουμε τις στιγμές που είναι πιθανόν να εκνευριστούμε και να φωνάξουμε.

Δίνοντας επιλογές στα παιδιά, τους δίνουμε τον έλεγχο μέσα στα περιθώρια που εμείς ορίζουμε. Μία σχέση ανωτέρου στην οποία κερδίζουν και οι δύο, συνεχίζει να είναι σχέση με ανώτερο. Ο ανώτερος είναι ο ενήλικας, ο οποίος όμως δεν χρησιμοποιεί τη δύναμη του προσπαθώντας να πάρει την δύναμη από το παιδί. Και αυτός είναι ένας τέλειος και διαφορετικός τρόπος από αυτόν που μεγαλώσαμε οι περισσότεροι.

Διαπραγμάτευση

Ένας άλλος τρόπος να δώσουμε δύναμη στα παιδιά είναι με το να διαπραγματευόμαστε μαζί τους. Για πολλούς γονείς διαπραγμάτευση σημαίνει αμφισβήτηση του γονέα και άρα τιμωρία. Επίσης, αρκετοί πιστεύουν ότι όταν διαπραγματευόμαστε με τα παιδιά σημαίνει αυτομάτως ότι ενδίδουμε στα θέλω των παιδιών. Λάθος.

Το να διαπραγματευόμαστε με τα παιδιά εξυπηρετεί δύο σκοπούς: πρώτον, δηλώνει ξεκάθαρα τους περιορισμούς και δεύτερον κάνει το παιδί να δεσμευτεί.

Περιορισμοί

Δέσμευση

 

Το παρακάτω παράδειγμα θα μας δώσει μια ξεκάθαρη εικόνα για την σωστή διαπραγμάτευση με όρια. Μία μητέρα, είχε ένα γιο στην ηλικία των 16. Στην Αμερική οι έφηβοι μετά την ηλικία των 16 μπορούν να πάρουν δίπλωμα οδήγησης. Η μητέρα ήταν μόνη και είχε ένα αυτοκίνητο αλλά ήταν πρόθυμη να το μοιραστεί με το παιδί της. Ο γιός της είπε:

• Μαμά μπορώ να δανειστώ το αμάξι; Ο Βοό έχει πάρτι και θέλω να πάω.
• Βεβαίως. Ο Βοό είναι καλό παιδί. Είναι θαυμάσια ιδέα. Πες μου όμως πότε θα φέρεις πίσω το αυτοκίνητο;
• Όταν τελειώσει το πάρτι.

Τότε τον κοίταξε και είπε μια άλλη μαγική πρόταση. Είπε:

• Δεν συμφωνώ με αυτό.

Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από το «Τρελάθηκες;». Μετά είπε:

• Πρέπει να ξέρω κάποια συγκεκριμένη ώρα επιστροφής πριν σου δώσω τα κλειδιά
• Στις 4 το πρωί.
• Τι; Δεν συμφωνώ με αυτό. Σκεφτόμουν κατά τις 8:00 το βράδυ.

Όταν διαπραγματεύεστε θέλετε να ξεκινήσετε από χαμηλά. Πόσοι από εμάς έχουν έναν καλό διαπραγματευτή στην οικογένεια; Πολύ καλή ικανότητα. Δεν θέλουμε να την έχουν τα παιδιά μας ή οι μαθητές μας όταν κάποιος τους ενοχλεί ή όταν πιάσουν δουλειά; Θέλουμε να την έχουν τα παιδιά αλλά όχι με εμάς.

0 μικρός απάντησε:

• Ω μαμά, το πάρτι ξεκινάει στις 7:00
• Εντάξει, πιστεύω ότι ούτε αυτό είναι ρεαλιστικό.

Και τότε λέει μια άλλη μαγική πρόταση:

• Βρες λοιπόν εσύ μια λύση με την οποία να είμαστε και οι δύο ικανοποιημένοι.

Το μήνυμα που περνάμε στο παιδί είναι ότι αυτό είναι ένα δικό του πρόβλημα στο οποίο θα το βοηθήσουμε να βρει μια λύση κάνοντας ερωτήσεις. Βοηθάμε έτσι τα παιδιά να αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα τους αλλά και να λύνουν τα προβλήματα τους χωρίς να μπαίνουμε στην μέση διαρκώς. Αυτό θα μας τρελάνει και δεν προσφέρει κάτι στα παιδιά πέραν από προσωρινή βοήθεια.

Ο μικρός απαντάει:

• Τι θα έλεγες για μεσάνυχτα;
• Αυτό σημαίνει μεσάνυχτα με το δικό μου ρολόι

Ξεκάθαρο. Δεν είναι μεσάνυχτα στην Ελλάδα, είναι στο Ιλινόις, στο Σικάγο.

• Μεσάνυχτα με το ρολόι μου και θέλω να είσαι βέβαιος ότι δεν θα στρίβεις τη γωνία τα μεσάνυχτα αλλά τα κλειδιά του αυτοκινήτου θα είναι πάνω στο τραπέζι τα μεσάνυχτα σύμφωνα με το δικό μου ρολόι.

Και μετά είπε μια άλλη μαγική πρόταση:

• Είσαι ευχαριστημένος με αυτό;
• Ναι.
• Διότι όταν φέρεις το αυτοκίνητο πίσω την σωστή ώρα καταλαβαίνω ότι είσαι αρκετά υπεύθυνος να έχεις αυτό το προνόμιο και μπορείς να έχεις το αυτοκίνητο ξανά την άλλη βδομάδα.

Είναι θετικό σχόλιο. Δεν είπε «Εάν δεν έρθεις στην ώρα σου θα σε τιμωρήσω». Χρειάζεται να σκεφτόμαστε τις συνέπειες σαν τα καλά πράγματα που συμβαίνουν όταν τα παιδιά κάνουν αυτό που τους ζητάμε.

• Φέρε το αυτοκίνητο στην ώρα σου και θα το πάρεις ξανά την άλλη βδομάδα. Εάν για οποιοδήποτε λόγο δεν το φέρεις τότε καταλαβαίνω ότι δεν είσαι έτοιμος για αυτό το προνόμιο και θα ξαναδοκιμάσουμε μετά από εβδομάδες που θα είσαι λίγο μεγαλύτερος. Είσαι ευχαριστημένος με αυτό;
• Ναι.
• Πες μου, τι συμφωνήσαμε μόλις τώρα;
• Θα επιστρέφω μέχρι τα μεσάνυχτα και μετά δα πάρω ο αυτοκίνητο την άλλη βδομάδα.

Βλέπουμε ότι μέσα από αυτόν τον τρόπο τον κάνει να δεσμευτεί. Λέει ο γιος μετά:

• Τι θα γίνει εάν μου σκάσει λάστιχο;
• Θα το έχεις φτιάξει εγκαίρως για να είσαι στο σπίτι μέχρι τα μεσάνυχτα με το δικό μου ρολόι.

Το μαγαζί έκλεισε. Δεν είναι, το μαγαζί έκλεισε εκτός εάν έχεις κάποια καλή δικαιολογία.

Τα παιδιά είναι πολύ καλά με το να εφευρίσκουν δικαιολογίες. Οι δάσκαλοι των δημοτικών σχολείων το ξέρουν καλά αυτό.

 

Μια δασκάλα μοιράστηκε την παρακάτω ιστορία:

Η τακτική της με τις εργασίες ήταν ότι εάν βρίσκονταν οι εργασίες στο γραφείο της μέχρι τις 3:30 το μεσημέρι, τις βαθμολογούσε. Ένας μαθητής πήγε στο γραφείο της νωρίς το πρωί και της είπε ότι δεν είχε την εργασία. Εκείνη, αντί να ρωτήσει τον λόγο επανέλαβε απλώς τα όρια «Εάν θέλεις να βαθμολογηθεί η εργασία σου θα πρέπει να είναι στο γραφείο μου μέχρι τις 3:30». Το παιδί είπε: «Δεν καταλαβαίνετε, έκανα όλες τις εργασίες και τις έβαλα στο αυτοκίνητο μου εχθές το βράδυ. Ο πατέρας μου μέθυσε και γυρνώντας πήρε το δικό μου αυτοκίνητο και δεν γύρισε στο σπίτι μέχρι το πρωί που έφυγα».

Εκείνη του είπε: «Εντάξει, έχω να σου πω τρία πράγματα. Πρώτον, για κανένα λόγο δεν είσαι εσύ υπεύθυνος που πίνει ο πατέρας σου. Δεύτερον, για κανένα λόγο δεν είσαι υπεύθυνος για το πώς συμπεριφέρεται ο πατέρας σου όταν πίνει. Τρίτον, είσαι υπεύθυνος για την εργασία σου. Εάν θέλεις να βαθμολογηθείς πρέπει να είναι στο γραφείο μου μέχρι τις 3:30». Ο μαθητής είπε ότι δεν ήταν δίκαιο να την κάνει ξανά. Η δασκάλα του απάντησε: «Συμφωνώ μαζί σου. Δεν σε κατηγορώ, σε καταλαβαίνω. Θέλω να ξέρεις ότι θα σεβαστώ ότι αποφασίσεις να κάνεις για αυτό». Αυτό σημαίνει αγάπη χωρίς προϋποθέσεις. «Τίποτα απ’ ότι κάνεις δεν θα αλλάξει την αγάπη μου για σένα. Βέβαια δεν θα πάρεις βαθμό εάν δεν την παραδώσεις, αλλά σέβομαι την απόφαση σου». Το να τηρούμε τα όρια θέλει πολύ θάρρος γιατί πάντα θα υπάρχει μια καλή δικαιολογία.

Ο μαθητής 3:25 της πήγε την εργασία και της είπε «Δεν είναι τόσο καλή όσο η πρώτη» και εκείνη του απάντησε «Σε εκατό χρόνια από σήμερα κανένας από τους δυο μας δεν θα θυμάται αυτή την εργασία. Το σημαντικό είναι ότι ζεις με κάποιον που μπορεί να κάνει την ζωή σου δύσκολη. Σκέφτηκες πως θα μπορούσες να προστατεύσεις τον εαυτό σου στην σχέση σου με αυτό τον άνθρωπο για να μην σε πληγώνει;». Ο μαθητής απάντησε: «Ναι, θα φυλάω τα πάντα στο δωμάτιο μου που δεν μπορεί να το πλησιάσει». Εκείνη του απάντησε «Ακούγεται πολύ καλό».

Αυτό που συνέβη σε αυτή την ιστορία είναι ότι η δασκάλα κράτησε τα όρια. Πέρασε το μήνυμα στο παιδί ότι κρατάει τα όρια. Οι περισσότεροι άνθρωποι δίνουμε το μήνυμα «παραβίασε τα όρια μου, μην με σέβεσαι» και μετά δεν καταλαβαίνουμε γιατί οι άνθρωποι δεν μας σέβονται. Διότι εμείς οι ίδιοι δεν σεβόμαστε αρκετά τον εαυτό μας για να κλείσουμε το μαγαζί στην ώρα του.

Εάν θέλετε κάποια ελαστικότητα στα όρια γατί πάντα συμβαίνουν πράγματα στους μαθητές κάντε το προκαταβολικά. Μια δασκάλα έδωσε 20 ασκήσεις στους μαθητές της. Τους είπε να κάνουν οποιεσδήποτε 15 θέλουν. Έτσι, εάν φάει την μία ο σκύλος ή χαθεί δεν πειράζει. Φέρτε τις 15 που είστε υπεύθυνοι. Εάν φέρετε και τις άλλες 5 παίρνετε επιπλέον βαθμολογία. Είναι ξεκάθαρο και κερδίζουμε και οι δύο. Έτσι δημιουργούμε συναισθηματική ασφάλεια στα παιδιά. Έτσι φτάνουμε στο σημείο να μην χρειάζεται να φωνάζουμε και να προστατεύουμε τη αυτοεκτίμηση των παιδιών.

Θετικά όρια σημαίνει δύο πράγματα. Ότι το εκφράζετε με θετικό τρόπο σαν υπόσχεση και έχει θετικό αποτέλεσμα. Επίσης τα θετικά όρια μας επιτρέπουν να έχουμε πολιτισμένες συζητήσεις με τα παιδιά. Μας επιτρέπουν να μετατρέπουμε τις απειλές σε υποσχέσεις. Αντί «Αν δεν τελειώσεις τα μαθήματα σου, δεν θα πας να παίξεις» μπορούμε να πούμε «Και βέβαια μπορείς να παίξεις μόλις τελειώσεις τα μαθήματα σου. Αυτό ισχύει μέχρι τις 9:00 το βράδυ». Όταν μετατρέπουμε τις απειλές σε υποσχέσεις έχουμε λιγότερη ένταση στην σχέση μας με τα παιδιά. Υπάρχει λιγότερη διαμάχη γιατί το παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να επαναστατήσει γιατί δεν αισθάνεται ότι θέλετε να αντιδράσετε αρνητικά. Αυτό είναι το σημείο που λείπει στην αυτοεκτίμηση. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή όλα είναι καλά όσο το παιδί φέρεται σωστά. Όταν όμως φέρει μια κακή εργασία γίνεται αυτομάτως κακός μαθητής. Αντί να πούμε ότι η εργασία δεν είναι αποδεκτή μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα πολύ καλό πρόχειρο και να τους ζητήσουμε να την ξανακάνουν.

Δίνοντας την ευθύνη στο παιδί για τις πράξεις του χρησιμοποιώντας τα θετικά όρια το παιδί δεν μπορεί να κατηγορήσει εμάς. Έτσι δημιουργούμε σεβασμό. Πάντα θα υπάρχουν πολύ καλές δικαιολογίες. Ας δούμε τα λάθη των παιδιών σαν ευκαιρίες να διδαχτούν, σαν ευκαιρίες να σκεφτούν πως θα το κάνουν διαφορετικά την επόμενη φορά. Αντί να πούμε «Είσαι χαζός ή αδέξιος» όταν το παιδί κάνει μια ζημιά να πούμε «Ας το καθαρίσουμε και ας σκεφτούμε πως θα το κάνεις διαφορετικά την επόμενη φορά».

Η βάση των ορίων είναι η αναγκαιότητα να εκτιμούμε τον εαυτό μας αρκετά για να εντοπίζουμε πρώτα τι θέλουμε, να ζητάμε αυτό που θέλουμε και αφού το κάνουμε να το τηρούμε. Ο λόγος που συχνά δεν τηρούμε τα όρια μας συνδέεται με την αυτοεκτίμηση μας και δεν έχει καμία σχέση με το παιδί ή οποιονδήποτε άλλο. Φοβόμαστε την διαμάχη και την απόρριψη. Κάνουμε πράγματα για να έχουμε ησυχία. Προτιμάμε να αυτοθυσιαζόμαστε σε καταστάσεις ξανά και ξανά, για να μην θυμώσει κανείς με εμάς. Πριν βάλουμε όρια με τα παιδιά πρέπει πάνω από όλα να αγαπήσουμε, να φροντίσουμε και να σεβαστούμε τον εαυτό μας.

(Blustein)

 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Δρ. Βίκυ Σίμου