Όλα αυτά τα χρόνια έχω αναθεωρήσει χιλιάδες βιβλία πάνω στην ύπνωση. Τα περισσότερα κείμενα περιέχουν εκτενείς κεφάλαια στην ιστορία της ύπνωσης, και πρέπει να ομολογήσω, μερικές φορές παραλείπω αυτές τις σελίδες καθώς η απαρίθμηση ονομάτων και ημερομηνιών είναι σχετικά βαρετά. Μετά απ’όλα αυτά, τα περισσότερα από αυτά τα γεγονότα και στοιχεία υπάρχουν μόνο ως υποχρεωτικά εισαγωγικά υλικά, και, δυστυχώς, ο αναγνώστης είναι ικανός να πει, «Ποιός νοιάζεται;»
Ωστόσο, παρά τα ονόματα και τις ημερομηνίες, έχω συνειδητοποιήσει πως για να καταλάβω την ιστορία της ύπνωσης χρειάζεται να καταλάβω την ιστορία της υποβολής, η ανάπτυξη της ύπνωσης στο πέρασμα των αιώνων αντικατοπτρίζει άμεσα την συνείδηση του κάθε ατόμου σε κάθε εποχή.
Βρίσκω τα δεδομένα που υποστηρίζουν αυτή την προϋπόθεση συναρπαστικά και αξιόλογα, και νομίζω το ίδιο θα ισχύει και για εσάς. Η υποβολή έχει κινητοποιήσει τον άνθρωπο από την αρχή του κόσμου. Οι «ναοί του ύπνου» των Αρχαίων Αιγυπτίων, οι οποίοι απεικονίζονται σε πέτρα χρονολογούνται από το 1000 π. Χ. Αυτοί οι «ναοί» ήταν μέρη όπου ιερείς έθεταν τους προσκυνητές να «κοιμηθούν» και πρότειναν πως θεραπεύονταν-και συνήθως θεραπεύονταν. (Αυτοί οι ιερείς ουσιαστικά όριζαν τη διαδικασία για την εισαγωγή στη τυπική ύπνωση όπως είναι γνωστή σήμερα) Η επιτυχία των Αιγύπτιων ναών οδήγησε την εισαγωγή τους στην Ελλάδα τον τέταρτο αιώνα π. Χ., και στη Ρώμη χίλια χρόνια μετά. Οι ναοί παρέμειναν δημοφιλείς και λειτουργικοί κατά την ακμάζουσα περίοδο της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας.
Γνωρίζουμε πως οι μάγοι, οι σαμάνοι και medicine men ήταν παρόντες σε όλους τους πολιτισμούς σε όλη την ιστορία. Επομένως, η ακριβής στιγμή για την εισαγωγή της ιδέας «υποβολή-ύπνος και θεραπεία» στην Ευρώπη είναι δύσκολη να εντοπιστεί.
Στις αρχές του πρώτου αιώνα η εξάσκηση «τοποθέτησης των χεριών» είχε εισαχθεί. Η θεραπευτική της αξία είχε ενισχυθεί από την έγκριση της Αγγλικής Μοναρχίας, ειδικά τον Edward the Confessor (1042-1066 A. D.), ο οποίος ήταν δημοφιλής για την εξάσκηση και τελειοποίηση του «βασιλικού αγγίγματος». Ήταν τόσο δημοφιλής αυτή η θεραπεία που η διαδικασία αναγνωρίστηκε σύντομα από την Εκκλησία της Αγγλίας στο βαθμό που οι «κατάλληλες διαδικασίες», ολοκληρώνουν με κατάλληλους επουλωτικούς ύμνους και άσματα για να διευκολύνουν τις θεραπείες που ήταν γραμμένες στην Θεία Λειτουργία. Η κοινή αποδοχή ήταν επιβεβαιωμένη.
Ακολουθεί, μετά, πως εφόσον η Βασιλεία έχασε το ενδιαφέρον της, το ίδιο και οι άνθρωποι. Η ιδέα της «υποβολής-επούλωσης» έπεσε σε ανυποληψία και κάτω από τον μανδύα της μαύρης μαγείας καθώς οι μάγοι και οι ταχυδακτυλουργοί έγιναν σχεδόν οι μόνοι επαγγελματίες στο «πολιτισμένο» κόσμο. Ο Μεσαίωνας βρήκε τους ανθρώπους να δυσπιστούν, ακόμα και να φοβούνται αυτούς που ασκούσαν εκείνες τις μεθόδους. Ουσιαστικά, θεωρήθηκε περισσότερο κακό παρά ευεργετικό. Αυτή η περίοδος ήταν εκείνη κατά τη διάρκεια της οποίας πολλές παρερμηνείες σχηματίστηκαν, οι οποίες δυστυχώς ακόμα υπάρχουν.
Όταν ο δημοφιλής Franz Anton Mesmer εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο προσκήνιο στη Γαλλία (η περίοδος αυτή ήταν περίπου στο 1760-1842), η κοινή συνείδηση δεν ήταν φιλάνθρωπη. Ο Mesmer ήταν επίμονος και βουλητικός, ωστόσο ο «Μεσμερισμός» (Mesmerism) (ή «ζωικός μαγνητισμός», όπως αλλιώς ονομαζόταν) σύντομα έγινε δημοφιλής με τη Γαλλική αρχοντιά. Με αποτέλεσμα, η εξάσκησή του πήρε τέτοιες διαστάσεις που ήταν αδύνατο να τις χειριστεί. Φυσικά, είναι φανερό τώρα πως ο «Μεσμερισμός» δεν ήταν τίποτα παραπάνω παρά υποβολή….αλλά δούλεψε! Μέσα σε ένα χρόνο αξιόπιστες πηγές αναφέρουν ότι πάνω από τρεις χιλιάδες άτομα την μέρα διεκδικούσαν το άγγιγμά του. Εκ νέου, έχουμε ένα παράδειγμα της εξουσίας της Βασιλείας στο σχηματισμό της κοινής επίγνωσης και άποψης.
Μια ομάδα από ζηλόφθονους γιατρούς και οι πολιτικοί φίλοι τους σχημάτισαν μια επιτροπή για να ερευνήσουν και να δυσφημίσουν τον Mesmer. (Ένα ενδιαφέρον σημείο που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι ο Benjamin Franklin ήταν μέρος αυτής της επιτροπής) Η εξοργιστική συμπεριφορά και η επιδεικτική προσωπικότητα του Mesmer εξόργισε αυτή τη λιτή ομάδα, και οι ένθερμες προσπάθειες εναντίον του είχαν ως αποτέλεσμα στην επαίσχυντη εξορία του. Αν και ο ίδιος, ο Mesmer, καταδικάστηκε, οι θεωρίες του αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο λίθο για την ομαδική ψυχοθεραπεία και την ονειροπόληση (imagery conditioning) που χρησιμοποιούνται ευρέως στη θεραπεία σήμερα. Ωστόσο, εξαιτίας της περιβόητης εικόνας που ο ίδιος δημιούργησε, οι συνεισφορές του έχουν γίνει αντιληπτές ως χρωματισμένες με μαύρη μαγεία.
Ο πρώτος σοβαρός γιατρός που μελέτησε την εργασία του Mesmer ήταν ο Άγγλος James Braid (1795-1860). Ενδιαφέρθηκε για το «Μεσμερισμό» ενώ παρακολουθούσε μια διαδήλωση που ήταν μέρος καρναβαλιού. Πεπεισμένος πως ήταν μια απάτη και αισχροκέρδεια, ήταν αποφασισμένος να κάνει το Μεσμερισμό μια σοβαρή μελέτη με αποκλειστικό σκοπό να το απαξιώσει άπαξ και δια παντός. Τα πειράματά του με τους φίλους του τον οδήγησαν να συμπεράνει πως η κούραση των ματιών ήταν απαραίτητη για να προκαλέσει αυτή τη κατάσταση. Ο ίδιος, επίσης, ανακάλυψε πως η αυξημένη επιδεκτικότητα του κάθε ατόμου εξαρτιόταν από την αυξημένη προσδοκία. Ο Δρ. Braid εισήγαγε τον όρο «ύπνωση» για πρώτη φορά, όπως επίσης και τους όρους «υπνωτιστής» και «υποβολή». Η λέξη «ύπνωση» προέρχεται από την Ελληνική λέξη ύπνος. Ώσπου ο Braid να συνειδητοποιήσει πως η λέξη «ύπνωση» ήταν παραπλανητική και τεχνικά λανθασμένη, ήταν ήδη δημοφιλής, και υπάρχει έως σήμερα. Στη πραγματικότητα, χρησιμοποιούμε ακόμη τους όρους «αφυπνίζω» και «ξύπνα» όταν φέρουμε ένα άτομο εκτός της ύπνωσης.
Η μέθοδος ύπνωσης του Dr. Braid ουσιαστικά δεν έχει καμία απαίτηση να υπάρχει υπνωτιστής. Ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε τη καθήλωση ματιού (eye fixation); το άτομο αυτό έπρεπε να κάνει ένα μόνο πράγμα, να κοιτάζει επίμονα ένα πράγμα μέχρι να κουραστούν τα μάτια του, και να ξεφύγει πολύ φυσικά σε κατάσταση ύπνωσης. O Braid ανακάλυψε πως θα μπορούσε να επιταχύνει τη διαδικασία λέγοντας στο άτομο, «Νιώθεις πολύ, πολύ νυσταγμένος.» Η εργασία του Braid είναι σημαντικό να επισημανθεί εδώ για δύο κύριους λόγους: 1) Είναι υπεύθυνος για τη μόνιμη μετατόπιση – ωστόσο μικρή – στην ύπνωση από το να θεωρείται μέρος απόκρυφου στο να θεωρείται μια σοβαρή πειθαρχία, και 2) ακόμα πιο σημαντικό, ο ίδιος απέδειξε πως η αληθινή δύναμη της ύπνωσης βρίσκεται εντός του ατόμου, πως ο υπνωτιστής είναι δευτερεύουσας σημασίας.
Ο Dr. James Esdaile (1818-1859), προσωπικός φίλος και συνάδελφος του Braid, ξεκίνησε να πειραματίζεται με την αναισθησία ύπνωσης, όταν υπηρετούσε στη British East India Company στη Καλκούτα, Ινδία. Η εξαίρετη επιτυχία του είχε ως αποτέλεσμα στη μείωση ποσοστού χειρουργικής θνησιμότητας σε λιγότερο από πέντε τοις εκατό! Είχε πολλά χρόνια υπηρεσίας στην Ινδία κατά τη διάρκεια της οποίας τελειοποίησε τις τεχνικές του και διατήρησε τη φαινομενική του επιτυχία. Επομένως, όταν γύρισε στην Αγγλία, θεώρησε φυσικό πως οι καλά καθιερωμένες μέθοδοι του θα δούλευαν το ίδιο καλά και στη πατρίδά του όπως δούλεψαν στην Αγγλία.
Δεν δούλεψαν. Γιατί να συμβαίνει αυτό; Σκεφτείτε το. Ο Ινδικός πολιτισμός ήταν γεμάτος από ιδέες “ανώτερου εαυτού”, διαλογισμού και εναλλακτικές καταστάσεις της συνείδησης, πολλές που ισχύουν και σήμερα. Οι Ινδοί ήταν έτοιμοι να επιτρέψουν στην ύπνωση να τους βοηθήσει. Στην Αγγλία, ήταν το ακριβώς αντίθετο. Η Εκκλησία δίδαξε πως υποφέροντας ήταν ένα ευγενές μέρος της ανθρώπινης υπόστασης, και υπομένοντας τον πόνο καθορίζεται η ακεραιότητα. Συνεπώς, όταν ο Esdaile παρουσίασε τα ευρήματά του σε εργασία στη Βρετανική Ιατρική Κοινωνία (British Medical Society), γέλασαν με περιφρόνηση. Η Κοινωνία ισχυρίστηκε πως ο Esdaile παρενέβη στη φύση. Ο Θεός δημιούργησε το πόνο, επομένως, ήταν απαραίτητος για την κάθαρση της ψυχής και τη δημιουργία του χαρακτήρα. Ο Esdaile έζησε στην πατρίδα του, ως ένας ταπεινωμένος και σπασμένος άνθρωπος.
Η χημική αναισθησία ανακαλύφτηκε στα μέσα του 1800. Δεν θα εκπλαγείς να γνωρίζεις πως εκείνη την περίοδο, οι γιατροί άλλαξαν τις στάσεις τους προς τον πόνο. Ξαφνικά, δεν ήταν πλέον καλό να υποφέρουν χωρίς λόγο! Η γέννηση της Βασίλισσας Ελισσάβετ, της οποίας ο τοκετός έγινε με αναισθητοποίηση χρησιμοποιώντας χλωροφθόρμιο και ήταν επιτυχής, έβαλε βασιλική σφραγίδα στην έγκριση για τη καινούρια χημική ουσία. Η Εκκλησία σιώπησε στο μεγαλείο του πόνου. Οι γιατροί ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν χλωροφόρμιο και εγκατέλειπαν ελαφρώς τον αιθέρα. Το ήθελαν όλοι! Νοσοκόμες, νοσηλευτές ακόμα και υπάλληλοι χορηγούσαν το προ-χειρουργικό μαγικό φίλτρο, χύνοντάς το σε ένα ύφασμα και βάζοντας το στο πρόσωπο του ασθενή. Καθώς η διαδικασία προόδευσε, περισσότερες χημικές ουσίες προστέθηκαν. Δεν υπήρχε η γνώση για την ανεκτικότητα του ανθρώπινου σώματος για αυτές τις καινούριες ουσίες. Τώρα, οι ασθενείς πέθαιναν από την αναισθησία!
Ωστόσο, τα χημικά αναισθητικά παρέμειναν δημοφιλή και ώθησαν την δουλειά του Esdaile ακόμη περισσότερο στην αφάνεια σε μια εποχή που ήταν απόλυτα αναγκαία στον τομέα της ιατρικής. Αλίμονο, ήταν πίσω στα sideshows και στις συναθροίσεις πνευματιστών (séances) για την ύπνωση.
Στα τέλη του 1800, ο Sigmund Freud ενδιαφέρθηκε για την ύπνωση, αλλά μόνο για λίγο. Την εγκατέλειψε τελείως για χάρη της ψυχανάλυσης, ωστόσο οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως οι τεχνικές του για την ελεύθερη συσχέτιση ήταν ύπνωση αλλά με άλλο όνομα.
Ο υπνωτισμός είναι η πιο πρακτική επιστήμη της εποχής. Υπάρχει στη καθημερινή ζωή, και παρέχει πλεονεκτήματα που δεν μπορούν να αποκτηθούν μέσω οποιουδήποτε άλλου μέσου. Η πρακτική της δεν είναι πλέον ένα παιχνίδι για διασκέδαση και αίσθηση, καθώς οι επαγγελματίες άντρες υψηλής θέσης τώρα αναγνωρίζουν τη δύναμη της ύπνωσης και επιδιώκουν το κέρδος από τα οφέλη της, και οι επιστήμονες τη θεωρούν ως μια φυσική δύναμη, που για καιρό παρέμεινε σε αδράνεια, αλλά προσεχώς προορίστηκε να εκτελέσει ένα ενεργό μέρος στην ευημερία και ανάπτυξη των μελλοντικών γενιών.
Η μελέτη της ύπνωσης είναι σαν να εξερευνείς τα κρυμμένα μυστήρια της μαγείας και των ανθρώπινων θαυμάτων και κάνοντας τα να είναι η απόλυτη γνώση. Οι πιθανότητες τους είναι σχεδόν απεριόριστες και είναι συνυφασμένες με κάθε φάση της ανθρώπινης ζωής…Δεν απαιτεί χρόνια μελέτης για να γίνεις υπνωτιστής για αυτή τη μεγάλη ευλογία στην ανθρωπότητα που είναι ένα φυσικό χαρακτηριστικό, το οποίο κατέχουν όλοι που αφιερώνονται στη μελέτης της με υπομονή και ενέργεια-τόσο απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυσικών ταλέντων.
παραπάνω φράση είναι ένα απόσπασμα από «Μια Εισαγωγή στην Ύπνωση» (An Introduction to Hypnotism) από το βιβλίο, ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΥΠΝΩΤΙΣΜΟ (PRACTICAL LESSONS IN HYPNOTISM), γραμμένο από τον William W. Cook, M.D., το 1901. Θα φαινόταν πως η κατάσταση της ύπνωσης το 1901 όπως περιγράφτηκε από τον Dr. Cook πως τα επόμενα 90 χρόνια θα είναι «χρυσά χρόνια» για τη ψυχοθεραπεία. Και αυτό έγινε αλήθεια.
Στις αρχές του 1900, ένας Γάλλος φαρμακολόγος, ο Emile Coue έκανε σπουδαία ανακάλυψη: τη δύναμη της αυθυποβολής, την οποία ονόμασε «αφυπνιστική υποβολή» (waking suggestion). Του Coue η διάσημη φόρμουλα αυθυποβολής ήταν η εξής: «Κάθε μέρα, με κάθε τρόπο, εγώ γίνομαι καλύτερος και καλύτερος». Για να εξηγήσει αυτή τη φόρμουλα, ο Coue έγραψε:
Επομένως κάθε φορά που έχετε έναν πόνο, φυσικό ή διαφορετικό, θα πάτε ήσυχα στο δωμάτιό σας…καθήστε και κλείστε τα μάτια σας, περάστε ελαφρώς το χέρι σας γύρω από το μέτωπο εάν είναι ψυχική οδύνη, ή πάνω στο σημείο που πονάει, εάν ο πόνος είναι σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, και επαναλάβετε τα λόγια: «Φεύγει, φεύγει», τόσο γρήγορα, που είναι αδύνατον για σκέψη αντίθετης φύσης για να ισχύσει το ίδιο μεταξύ των λέξεων. Έτσι ουσιαστικά σκεφτόμαστε πως έχει φύγει, και όπως όλες οι ιδέες που δημιουργήσαμε στο μυαλό μας γίνονται πραγματικότητα σε εμάς, ο πόνος, φυσικός ή ψυχικός, εξαφανίζεται. Και εάν ο πόνος επανέλθει, επαναλάβετε τη διαδικασία 10, 20, 50, 100, 200, φορές αν είναι απαραίτητο, για αυτό είναι καλύτερο όλη τη μέρα να λέτε: «Φεύγει!» παρά να υποφέρετε από τον πόνο και να παραπονιέστε.
Ο Coue ανακάλυψε πως η πραγματική υποβολή, η οποία έχει δοθεί από τον υπνωτιστή δεν επιτυγχάνει τίποτα – εκείνη η επιτυχία συμβαίνει μόνο όταν η υποβολή γίνεται δεκτή από το μυαλό του ατόμου. Ο Coue έκανε αυτή τη σπουδαία ανακάλυψη: ΟΛΕΣ ΟΙ ΥΠΝΩΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ-ΥΠΝΩΣΕΙΣ (ALL HYPNOSIS IS SELF-HYPNOSIS). Περαιτέρω, ο ίδιος ανέπτυξε τους Νόμους της Υποβολής (Laws of Suggestion), τους οποίους θα εξηγήσω αργότερα. Αυτοί οι νόμοι καθορίστηκαν σε ένα σύστημα που αναπτύχθηκε από τον οπαδό του Coue, τον Charles Baudouin, τα οποία ακούγονται και ισχύουν εως σήμερα. Εξηγούν τα πάντα που συμβαίνουν μέσω της υποβολής. Εξαιτίας αυτής της απαραίτητης συνεισφοράς, είμαι της άποψης πως ο Coue είναι ο πιο σημαντικός και λιγότερο εκτιμητέα φιγούρα στην ανάπτυξη της ύπνωσης. Τα ευρήματά του παρέχουν το πλαίσιο μέσα από το οποίο μπορούμε να καταλάβουμε την ύπνωση και πως αυτή λειτουργεί.
Ο Coue απόλαυσε μεγάλη δημοτικότητα στη πατρίδα του. Χιλιάδες άνθρωποι έκαναν πρακτική και επωφελήθηκαν από την αυθυποβολή. Τα πράγματα άλλαξαν αιφνίδια, όταν έφερε τις θεωρίες αυθυποβολής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο ίδιος έκανε το λάθος όταν έβαλε τον εαυτό του στα χέρια ενός προωθητή του οποίου οι προσπάθειες αξιοποίησης της καινούριας «θεραπεία θαύμα», απλοποιήθηκαν σε σημείο γελοιοποίησης. Η αρχική του «φόρμουλα» έγινε το αντικείμενο αστείων. Για ακόμα μια φορά, η κοινή συνείδηση προκάλεσε την αποδοχή της ύπνωσης στο σημείο να εξαφανιστεί εντελώς, και η ύπαρξή της ξανά θεωρήθηκε να είναι μόνο ένα μέρος του μυστικού υπόκοσμου.
Για τα επόμενα πενήντα χρόνια, η ύπνωση είχε μια μάλλον αργή και άχρωμη ανάπτυξη. Χρησιμοποιήθηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Γερμανούς για να ελέγχουν τον πόνο όταν ξέμεναν από αναλγητικά και για τη θεραπεία νευρικής διαταραχής κατά της διάρκεια και ακόμα και μετά τον πόλεμο.
Στη διάρκεια αυτών των ετών υπήρχαν επίσης οι σκληρά σκεπτόμενοι άνθρωποι, οι οποίοι επέμειναν στη μελέτη της ύπνωσης, δημοσιεύοντας αρκετή έρευνα για να τη κρατήσουν ζωντανή λίγο περισσότερο. Εγώ θεωρώ τον πιο αξιόλογο από αυτούς τον Clark Hull, έναν Αμερικάνο ψυχολόγο του οποίου το εξαιρετικό βιβλίο, ΥΠΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΒΟΛΗ (HYPNOSIS AND SUGGESTIBILITY) που εκδόθηκε το 1933, ενθάρρυνε τις μελλοντικές γενιές για τη μελέτη της ύπνωσης.
Με αφορμή τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμου και τον Πόλεμο της Κορέας, η ύπνωση ξανά χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο του πόνου και να βοηθήσει τους ψυχικά ανάπηρους. Κατά τη δεκαετία του 1950, υπήρχε ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον στην ιατρική χρήση της ύπνωσης, και το 1958, η Αμερικανική Ιατρική Εταιρεία ενέκρινε τη θεραπευτική χρήση της ύπνωσης. Η απόφαση αυτή ήταν ένας σημαντικός σταθμός.
Από τότε, η κυκλική ανάπτυξη άλλαξε σε σταθερή εξέλιξη προς τα εμπρός. Από τότε, η ύπνωση έχει κερδίσει την αποδοχή και τον σεβασμό, μια τάση που συνεχίζεται και σήμερα. Δεν θεωρείται πλέον πώς είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των επαγγελματιών του εσωτερισμού. Εάν νοιάζεσαι να διαβάσεις για την ύπνωση, δεν είναι πλέον αναγκαίο να ψάχνεις στη λογοτεχνία της μεταφυσικής.
Αντιθέτως, ρίξε μια ματιά σε τοπικά καταστήματα βιβλίων στο τμήμα με τα βιβλία μη-φαντασίας. Εξέτασε τα τρέχουσα περιοδικά όπως READER’S DIGEST ή TIME. Οι ταινίες με αυτο-ύπνωση είναι προς πώληση οπουδήποτε πουλάνε κασέτες. Όσο το κοινό γίνεται πιο εξοικειωμένο με την ύπνωση, τόσο γίνεται πιο κοινό μέρος της καθημερινής ζωής.
Σήμερα, δεν χρειάζεται να κοιτάξεις μακρυά για να βρεις την ύπνωση, ανεξαρτήτως ονομασίας. Ονόμασέ το οπτικοποίηση, θεραπεία χαλάρωσης, καθοδηγούμενη νοερή απεικόνιση, διαλογισμό, οτιδήποτε. Η αποδοχή της ύπνωσης είναι εδώ για να μείνει. Αχ, η δύναμη της υποβολής!
© 2023 simou-eq.org. All Rights Reserved